Phytic acid là gì? 3 Lợi ích và ảnh hưởng đến sức khỏe làn da

Phytic acid là gì mà khiến giới khoa học và ngành dinh dưỡng tranh cãi trong nhiều năm qua? Đây là một hợp chất tự nhiên phổ biến trong các loại ngũ cốc, hạt và đậu, đóng vai trò như chất dự trữ phốt pho cho thực vật. Tuy nhiên, với con người, phytic acid lại vừa mang lợi ích chống oxy hóa vừa có thể cản trở hấp thụ khoáng chất như sắt, kẽm và canxi.

Tác động kép này khiến nhiều người quan tâm đến việc cân bằng lượng phytic acid trong chế độ ăn uống hàng ngày để vừa tận dụng lợi ích sức khỏe, vừa hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến hấp thu vi chất.

Cấu trúc hóa học và nguồn gốc tự nhiên của phytic acid

Phytic acid, còn được gọi là myo-inositol hexakisphosphate (IP6), là một phân tử hữu cơ thuộc nhóm polyphosphate có khả năng liên kết mạnh với các ion kim loại. Cấu trúc của nó gồm một vòng inositol gắn sáu nhóm phosphate, tạo ra khả năng chelat hóa – tức liên kết và giữ các khoáng chất như sắt, kẽm, canxi và magiê trong đường tiêu hóa.

Phytic acid có ở đâu trong tự nhiên?

Phytic acid được tìm thấy nhiều trong các bộ phận lưu trữ dinh dưỡng của thực vật, đặc biệt là:

• Ngũ cốc nguyên hạt: lúa mì, yến mạch, gạo lức, ngô
• Các loại đậu: đậu nành, đậu xanh, đậu đen, đậu lăng
• Hạt và quả hạch: hạnh nhân, hạt điều, óc chó, hạt hướng dương
• Một số rau củ cũng chứa lượng nhỏ phytic acid

Tỷ lệ phytic acid dao động từ 0,2% đến 5% tùy vào loại thực phẩm, giống cây trồng và điều kiện bảo quản. Thực phẩm càng ít tinh chế thì càng chứa nhiều phytic acid. Điều này đặt ra câu hỏi quan trọng: liệu việc tiêu thụ thực phẩm giàu phytic acid có nên bị hạn chế?

Tác động của phytic acid đến hấp thu khoáng chất

Một trong những lý do khiến phytic acid trở thành chủ đề nghiên cứu lâu dài là vì khả năng ức chế hấp thu khoáng chất trong cơ thể. Khi phytic acid kết hợp với khoáng chất trong ruột non, chúng tạo thành các hợp chất không tan, không thể được hấp thu qua thành ruột.

Phytic acid và ảnh hưởng đến sắt, kẽm, canxi

• Sắt: Phytic acid là chất ức chế hấp thu sắt phi heme (từ thực vật) mạnh nhất từng được biết đến. Chỉ cần 5–10 mg phytic acid đã có thể giảm 50% lượng sắt hấp thụ.
• Kẽm: Tương tự sắt, kẽm bị giảm hấp thu rõ rệt trong chế độ ăn giàu phytic acid. Điều này đặc biệt quan trọng ở trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người ăn chay.
• Canxi: Mặc dù ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng với khẩu phần chứa lượng phytic acid cao, canxi cũng có thể bị cản trở hấp thu.

Sự ức chế này càng đáng lo ngại nếu khẩu phần ăn thiếu cân đối hoặc kéo dài, làm tăng nguy cơ thiếu vi chất, đặc biệt ở những vùng có chế độ ăn phụ thuộc vào ngũ cốc và đậu làm nguồn dinh dưỡng chính.

Vậy phải chăng phytic acid là “chất chống dinh dưỡng” cần loại bỏ hoàn toàn?

Phytic acid: không chỉ là chất chống dinh dưỡng

Dù có khả năng ức chế hấp thu vi chất, phytic acid không hoàn toàn mang hại. Trái lại, các nghiên cứu trong 2 thập kỷ gần đây đã cho thấy những lợi ích đáng kể của phytic acid đối với sức khỏe con người nếu được tiêu thụ hợp lý.

Tác dụng chống oxy hóa và phòng ngừa ung thư

Phytic acid hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng:

• Trung hòa các gốc tự do gây hại tế bào
• Ngăn ngừa sự hình thành các chất gây đột biến DNA
• Ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư ở gan, ruột, đại tràng

Một nghiên cứu trên tạp chí Nutrition and Cancer năm 2015 cho thấy IP6 có khả năng ức chế sự tăng trưởng của khối u và tăng hiệu quả của một số loại hóa trị.

Tác động đến chuyển hóa đường và mỡ

Phytic acid đã được chứng minh có khả năng:

• Cải thiện độ nhạy insulin
• Giảm hấp thu glucose sau ăn
• Ổn định đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường type 2
• Giảm tích tụ lipid trong gan

Điều này mở ra triển vọng sử dụng IP6 như một hợp chất hỗ trợ điều trị rối loạn chuyển hóa – vấn đề đang gia tăng ở nhiều quốc gia.

Vậy liệu có cách nào tối ưu hóa lợi ích và giảm thiểu tác động bất lợi của phytic acid?

Cách giảm hàm lượng phytic acid trong thực phẩm

Để cân bằng giữa lợi ích và tác hại, việc xử lý thực phẩm giàu phytic acid đúng cách là rất quan trọng. Có nhiều phương pháp truyền thống và hiện đại được áp dụng nhằm giảm lượng phytic acid trong thực phẩm trước khi ăn.

Các phương pháp xử lý hiệu quả

• Ngâm nước: Ngâm đậu, ngũ cốc từ 12–24 giờ có thể giảm đến 30–50% lượng phytic acid do hoạt hóa enzyme phytase nội sinh.
• Nảy mầm (ủ mầm): Quá trình nảy mầm kích hoạt enzyme phytase mạnh mẽ, giúp giảm đến 60–80% lượng phytic acid, đồng thời tăng hàm lượng dinh dưỡng.
• Lên men: Sử dụng men tự nhiên như trong quá trình làm bánh mì chua hoặc sữa chua giúp phá vỡ phytic acid hiệu quả.
• Nấu chín: Dù kém hiệu quả hơn các phương pháp trên, nấu chín cũng giúp làm giảm một phần phytic acid, đặc biệt khi kết hợp với ngâm và nảy mầm.

Tuy nhiên, việc chọn phương pháp phù hợp cần dựa vào loại thực phẩm và mục đích sử dụng. Điều này khiến nhiều người tiêu dùng đặt câu hỏi: liệu có cần thiết kiêng hoàn toàn thực phẩm giàu phytic acid?

Có nên loại bỏ hoàn toàn phytic acid khỏi khẩu phần ăn?

Với những thông tin trái chiều, nhiều người băn khoăn không biết có nên loại bỏ hoàn toàn phytic acid ra khỏi chế độ ăn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng, điều quan trọng không nằm ở việc loại bỏ, mà là cân đối và chế biến hợp lý.

Phytic acid và chế độ ăn toàn diện

• Trong chế độ ăn giàu rau củ, trái cây và thực phẩm chưa qua tinh chế, phytic acid đóng vai trò như một chất chống oxy hóa tự nhiên, có thể hỗ trợ phòng ngừa bệnh mãn tính.
• Ở người có chế độ ăn phong phú, đa dạng nguồn vi chất, ảnh hưởng ức chế hấp thu của phytic acid thường không đáng kể.
• Vấn đề chỉ thực sự đáng lo khi khẩu phần ăn thiếu đạm động vật, nghèo chất béo tốt và phụ thuộc quá nhiều vào ngũ cốc, đậu hạt.

Như vậy, phytic acid không cần phải bị loại bỏ hoàn toàn, mà nên được kiểm soát và khai thác lợi ích đúng cách thông qua phương pháp ăn uống và xử lý thực phẩm phù hợp. Tuy nhiên, đối với làn da và chăm sóc sắc đẹp, sự hiện diện của phytic acid lại mang ý nghĩa hoàn toàn khác.

Vai trò của phytic acid trong chăm sóc da

Ngoài lĩnh vực dinh dưỡng, phytic acid còn được ứng dụng rộng rãi trong ngành dược mỹ phẩm nhờ khả năng làm sáng da, tẩy tế bào chết nhẹ và chống oxy hóa. Đây là một thành phần được ưa chuộng trong các sản phẩm chăm sóc da chuyên nghiệp tại châu Âu và Mỹ.

Cơ chế làm sáng và hỗ trợ điều trị nám

Phytic acid giúp:

• Ức chế enzyme tyrosinase, giảm sản sinh melanin – sắc tố gây sạm da
• Làm sáng da từ từ, không gây kích ứng như nhiều loại acid mạnh khác
• Tẩy tế bào chết bề mặt nhẹ nhàng, phù hợp với làn da nhạy cảm

Nghiên cứu đã cho thấy phytic acid khi kết hợp với các hoạt chất như niacinamide, vitamin C, arbutin… giúp cải thiện sắc tố, làm đều màu da rõ rệt sau 4–6 tuần sử dụng.

Tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ da

Là một chất có cấu trúc gắn phosphate, phytic acid có khả năng:

• Bắt giữ các ion kim loại tự do trên bề mặt da – nguyên nhân gây lão hóa sớm
• Bảo vệ làn da khỏi tổn thương do ô nhiễm, tia UV và các yếu tố oxy hóa môi trường
• Cân bằng dầu và giảm hiện tượng bít tắc lỗ chân lông

Nhờ những đặc tính này, phytic acid đang được ứng dụng trong nhiều dòng mỹ phẩm làm sáng và ngăn ngừa lão hóa sớm.

Dưới đây là tổng hợp một số sản phẩm nổi bật của Dr. Spiller tại Việt Nam có công dụng tương tự Phytic Acid – tức là giúp làm sáng da, tẩy tế bào chết nhẹ nhàng và hỗ trợ chống oxy hóa. Dù chưa có sản phẩm nào công bố rõ ràng chứa Phytic Acid, nhưng các sản phẩm này đều chứa thành phần thiên nhiên hoặc hoạt chất dịu nhẹ, rất phù hợp để thay thế:

1. Herbal Active Complex

• Công dụng: Kem dưỡng thảo mộc chuyên biệt dành cho da mụn, da dầu hoặc da dễ bị tắc nghẽn lỗ chân lông. Sản phẩm giúp thanh lọc, làm dịu các nốt mụn sưng viêm, đồng thời điều tiết dầu thừa trên da.

• Thành phần chính: Tổ hợp các chiết xuất thảo dược thiên nhiên (như hương thảo, cúc la mã…), có đặc tính kháng khuẩn, kháng viêm và chống oxy hóa tự nhiên.

• Hiệu quả tương tự Phytic Acid: Làm sạch lỗ chân lông, ngừa mụn, hỗ trợ tái tạo da nhẹ nhàng và chống oxy hóa.

2. Cleansing Milk with Cucumber Extract

• Công dụng: Sữa rửa mặt dịu nhẹ dành cho da hỗn hợp hoặc da thiên dầu. Giúp loại bỏ lớp bụi bẩn, cặn trang điểm mà không làm mất lớp màng ẩm tự nhiên của da.

• Thành phần chính: Chiết xuất dưa leo – giàu enzyme và vitamin C – giúp làm sáng da, se khít lỗ chân lông và làm dịu vùng da kích ứng.

• Hiệu quả tương tự Phytic Acid: Làm sạch nhẹ nhàng, làm sáng da và cải thiện đều màu da theo thời gian.

3. Hydro-Marin Serum

• Công dụng: Tinh chất dưỡng phục hồi và cấp nước mạnh mẽ cho da mệt mỏi, thiếu sức sống. Bổ sung khoáng chất và vitamin từ tảo biển giúp tăng cường sức đề kháng cho da.

• Thành phần chính: Chiết xuất tảo biển đậm đặc, giàu dưỡng chất chống oxy hóa, kết hợp với các hoạt chất giữ ẩm sinh học.

• Hiệu quả tương tự Phytic Acid: Cung cấp năng lượng cho tế bào, phục hồi làn da xỉn màu, tăng cường độ sáng và làm mịn bề mặt da.

4. Whitening De Pigmentor Serum

• Công dụng: Tinh chất làm sáng da chuyên sâu, hỗ trợ cải thiện đốm nâu, sắc tố và giúp da đều màu hơn rõ rệt.

• Thành phần chính: Phức hợp từ chiết xuất thảo dược trắng da như rễ cam thảo, cây bearberry và vitamin C thiên nhiên.

• Hiệu quả tương tự Phytic Acid: Làm sáng da, ức chế hình thành melanin, đồng thời thúc đẩy tái tạo làn da đều màu.

Mặc dù không chứa Phytic Acid, các sản phẩm trên đều hướng tới cùng nhóm công dụng: làm sáng da – làm sạch sâu – chống oxy hóa – hỗ trợ tái tạo da nhẹ nhàng, đồng thời vẫn đảm bảo an toàn cho làn da nhạy cảm.

Nếu bạn cần đề xuất cụ thể cho loại da hoặc tình trạng da đang gặp phải (mụn, xỉn màu, nhạy cảm…), mình có thể tư vấn chi tiết hơn.

Câu hỏi liên quan đến phytic acid và giải đáp

Phytic acid có phải là chất độc không?
Không. Phytic acid không phải là chất độc. Khi được tiêu thụ hoặc sử dụng trong liều lượng hợp lý, nó mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và làn da.

Người ăn chay có nên lo ngại về phytic acid?
Có, nếu chế độ ăn thiếu đa dạng và không kết hợp phương pháp xử lý (ngâm, lên men, nảy mầm), phytic acid có thể ảnh hưởng đến hấp thu sắt và kẽm. Tuy nhiên, nếu khẩu phần được cân đối và bổ sung vitamin C đầy đủ, nguy cơ này sẽ giảm đáng kể.

Phytic acid có phù hợp với da nhạy cảm không?
Có. Trong mỹ phẩm, phytic acid là một loại AHA nhẹ, ít gây kích ứng hơn glycolic acid hay lactic acid. Nó phù hợp với da nhạy cảm và có thể sử dụng trong quy trình làm sáng da an toàn.

Tôi có thể dùng sản phẩm chứa phytic acid hàng ngày không?
Có thể, tùy vào loại sản phẩm và nồng độ hoạt chất. Các sản phẩm chăm sóc da của Dr-Spiller.vn có hàm lượng phytic acid phù hợp để dùng mỗi ngày, giúp duy trì làn da sáng khỏe và bảo vệ khỏi lão hóa.

>> XEM THÊM

Caprylyl glycol là gì? 3 Công dụng & cách dùng trong mỹ phẩm

Sulfur là gì? 3 Công dụng và cách sử dụng an toàn cho da

Azelaic acid là gì? Công dụng & 3 cách sử dụng hiệu quả

Phytic acid có làm khô da không?

Không. Phytic acid trong mỹ phẩm thường được kết hợp với các thành phần dưỡng ẩm và chống kích ứng, giúp duy trì độ ẩm và không gây khô da.

Kết luận, phytic acid là một hợp chất phức tạp nhưng mang đến nhiều lợi ích nếu được hiểu đúng và sử dụng hợp lý. Trong dinh dưỡng, cần cân đối khẩu phần để tránh thiếu vi chất. Trong chăm sóc da, phytic acid lại là thành phần đáng giá, giúp cải thiện tình trạng da và làm sáng tự nhiên, nhất là khi lựa chọn sản phẩm từ các thương hiệu uy tín như Dr-Spiller.

Thông tin chi tiết vui lòng liên hệ

Dr.Spiller Việt Nam – Công ty TNHH Đầu tư 3R 

Hotline tư vấn miễn phí: 1900232433/ 090 464 44 88

Email: Info@dr-spiller.vn

Website: Dr-Spiller.vn

Facebook: https://www.facebook.com/dr.spiller.vn

Địa chỉ: Tầng 10 Tòa MHDI – 68 Nguyễn Cơ Thạch – Nam Từ Liêm – Hà Nội

“Dr.Spiller – Mang làn da nguyên bản trở lại”